'Landen als België, die jarenlang militair aanwezig waren op het Afghaanse grondgebied, mogen hun verantwoordelijkheid niet ontlopen', schrijft Elias Van Dingenen van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Hij kant zich tegen het voorstel van staatssecrearis Sammy Mahdi om de Turkije-deal uit te breiden voor mensen die het geweld in Afghanistan ontvluchten.

In Afghanistan is de Taliban aan een opmars bezig en neemt het geweld toe. Om de vluchtelingenstroom op te vangen, stelt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) voor de EU-Turkijedeal uit te breiden. Het werd reeds aangetoond dat de Turkije-deal in praktijk eerder een wangedrocht is, dat veel geld kost, maar vluchtelingen het recht op bescherming niet garandeert. Dus waarom zouden we deze dan uitbreiden?

Op 18 maart 2016 sloot de Europese raad een deal met Turkije, die al van bij het begin veel haken en ogen had. De deal moest een oplossing zijn voor de verdrinkingsdoden op de Middellandse Zee en zou een einde maken aan de toevlucht van vluchtelingen uit Syrië. Alle vluchtelingen die vanuit Turkije op de Griekse eilanden aankwamen, moesten volgens de deal terug naar Turkije worden gestuurd.

Op de Griekse eilanden zou elke vluchteling een asielprocedure doorlopen om te beoordelen of ze veilig terug konden naar Turkije. Het werd mensen niet langer toegestaan door te reizen naar het vaste land, omdat Turkije alleen mensen van de eilanden terug zou nemen. Voor elke teruggestuurde Syrische vluchteling bood Europa aan één Syrische vluchteling uit Turkije bescherming. Turkije ontving in ruil daarvoor miljarden euro's van de EU, bedoeld voor de opvang van vluchtelingen. In de praktijk heeft dit nooit gewerkt. De EU hervestigde véél minder Syrische vluchtelingen dan voorzien in het akkoord. Wat rest is dus een cynische handel. In ruil voor 6 miljard euro verhindert Turkije, zolang het haar eigen politieke belangen dient, migranten en vluchtelingen om door te reizen naar de EU.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen veroordeelde samen met verschillende andere organisaties deze deal meermaals in het verleden omwille van zijn humanitaire gevolgen. Sinds de deal ontstonden grote vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden, waar vluchtelingen en asielzoekers in slechte omstandigheden werden opgevangen en nauwelijks toegang hebben tot werk, onderwijs en gezondheidszorg. Geweld & psychische problemen waren alomtegenwoordig, ook onder kinderen. Het absolute dieptepunt kwam er vorig jaar op het Griekse eiland Lesbos. Na de brand in het vluchtelingenkamp van Moria in de nacht van 8 op 9 september 2020 werden 13.000 vluchtelingen waaronder 4000 kinderen dakloos.

Veel experts merkten op voorhand ook op dat de externalisering van een deel van ons migratiebeleid, leidt tot een pervers effect waarbij Turkije geopolitieke druk kan uitoefenen op de EU. Iets wat vorig jaar duidelijk werd toen het openen van de grenzen werd ingezet als een drukkingsmiddel. Griekenland en Bulgarije hielden met geweld de Europese grenzen dicht. Het feit dat de EU koste-wat-het-kost vluchtelingen wil buitenhouden werd op dat moment een handig chantagemiddel, dat ook de Wit-Russische dictator Lukashenko vandaag probeert toe te passen.

De Turkije-deal bewees vorig jaar haar failliet en toch wordt er momenteel volop onderhandeld over een verlenging. Op de Turkse verlanglijst staan naast akkoorden over visum-vrij reizen voor Turkse onderdanen, ook bijkomende miljarden. Miljarden die het wil inzetten om Syriërs te verhuizen naar militaire bufferzones in Noord-Syrië.

Maar staatssecretaris Mahdi pleit er nu dus voor om de deal, die bestaat voor Syrische vluchtelingen, uit te breiden naar Afghaanse vluchtelingen. Volgens hem is dat een goede manier om de migratiestromen "te beheren". Volgens ons klinkt dat als een doorzichtige manier om onze verantwoordelijkheid en internationale plicht te ontlopen.

Neem verantwoordelijkheid op

Het is dringend tijd voor méér veilige en legale toegang en een duidelijk herverdelingsmechanisme binnen de EU.

Hervestiging is ook een belangrijk instrument om de vraag naar mensensmokkel te doen afnemen en te vermijden dat mensenlevens jarenlang on hold staan in overvolle noodkampen. Een doelstelling die met de Turkijedeal niet bereikt wordt.

Het gaat om het vlotter, sneller en meer uitreiken van humanitaire visa, bijvoorbeeld aan mensen die banden hebben met ons land. En het gaat om het versnellen en versoepelen van het toekennen van visa voor gezinsleden die het recht hebben om hun familie in ons land te vervoegen.

Wanneer we als samenleving van migratie een goed georganiseerd succesverhaal maken, is het niet langer iets waarmee we bedreigd kunnen worden.

Vandaag al worden 86 procent van de vluchtelingen wereldwijd in ontwikkelingslanden opgevangen. Europa (zonder Turkije) ving in 2019 14 procent van de Vluchtelingen weereldwijd op. Opvang in eigen regio is de regel. Voor Afghanistan in het bijzonder kun je niet zomaar bewerend dat er meer ingezet kan worden op opvang in de eigen regio. De Afghaanse buurlanden Iran en Pakistan hebben de afgelopen jaren massaal Afghanen hun land uitgezet.

Waarom Turkije, waarvan je moeilijk kan beweren dat het 'in de regio' van Afganistan ligt en dat vandaag al 3,7 miljoen vluchtelingen huisvest het uitgelezen land zou zijn om Afghaanse vluchtelingen op te vangen ontgaat ons volledig.

Als iemand moet vluchten voor de oprukkende Taliban, moet die kunnen vluchten. En landen als België, die jarenlang militair aanwezig waren op het Afghaanse grondgebied, mogen hun verantwoordelijkheid niet ontlopen.

_{Verschenen in Knack}