Opvang van asielzoekers: kroniek van een voorspelde crisis

Een zeer beperkt aantal mensen kan zich op dit moment dagelijks aanmelden in het Klein Kasteeltje. In de eerste plaats wordt er gekeken naar mensen met een zichtbaar "kwetsbaar profiel". De anderen, die elke dag talrijker worden, worden op straat achtergelaten, zonder de mogelijkheid hun asielaanvraag te registreren, zonder de opvang te krijgen waarop zij recht hebben en zonder enige informatie te krijgen. De vrijwilligers en medewerkers van de klagende verenigingen proberen deze tekortkomingen te verhelpen, maar stuiten daarbij op de verzadiging van opvangstructuren (al dan niet in noodgevallen), zoals Samusocial, de centra van Plateforme citoyenne of het PSA-centrum van het Rode Kruis, waarvan de opvang van asielzoekers niet hun kerntaak is.
De autoriteiten erkennen dat er sprake is van een opvangcrisis, maar wijzen op de gevolgen van de Waalse overstromingen, de repatriëringen uit Afghanistan, de duur van de asielprocedure, de "Covid"-reservebedden, … als boosdoeners.

Deze litanie is cyclisch, met enkele variaties in de vermeende factoren. Het overtuigt niemand meer.
De enige verklaring voor de bijna permanente verzadiging van het ontvangnet is het slechte beheer ervan. Duizenden plaatsen worden gesloten en gekwalificeerd personeel wordt ontslagen zodra het aantal aankomsten afneemt, plaatsen worden heropend en met spoed opnieuw in dienst genomen wanneer het aantal aankomsten toeneemt, de werknemers van Fedasil zijn uitgeput en niet in staat kwalitatief goed werk te leveren, de begunstigden worden mishandeld door een systeem dat niet werkt... Er wordt niet geanticipeerd, er is geen flexibiliteit en er is bovenal geen respect voor mensen en hun rechten.

De federale regering heeft de creatie van 5.400 bufferplaatsen aangekondigd. Maar ondanks de urgentie van de situatie wordt geen onmiddellijke oplossing overwogen om de betrokken mensen op te vangen.
Opnieuw handelt de staat in strijd met de Belgische en Europese wetgeving inzake asiel en opvang. Het registreren van asielaanvragen en het bieden van een verblijfplaats aan asielzoekers tijdens hun procedure is een verplichting. Mensen op straat laten staan zonder een aangewezen opvangplek wordt beschouwd als een onmenselijke en vernederende behandeling.

Eerbiediging van de mensenrechten is geen optie die men al dan niet neemt naar gelang van de omstandigheden, wanneer men de mogelijkheid heeft, of wanneer men eraan denkt... Het is een plicht, ongeacht de omstandigheden.
De afgelopen jaren hebben verschillende organisaties processen aangespannen tegen onwettige instructies of praktijken van de Belgische staat op het gebied van opvang. In 2018, na de invoering van dagelijkse quota, maar ook begin 2020, tegen de uitsluiting van opvang van bepaalde categorieën van beschermingszoekers wegens de verzadiging van het opvangnetwerk. Ook enkele maanden later, toen de autoriteiten, nadat zij waren gestopt met het registreren van verzoeken om internationale bescherming in het aankomstcentrum, een online-systeem voor het maken van afspraken hadden opgezet, waardoor de toekenning van een opvangplaats soms maanden vertraging opliep.
Ze wonnen deze processen. Maar toch zijn het geen overwinningen.

Het gebrek aan opvangmanagement is een cynisch en onwaardig spel. De menselijke kosten zijn onmeetbaar, in de eerste plaats voor degenen die bescherming zoeken, en vervolgens voor de opvangwerkers, wier rol wordt ondermijnd. De financiële gevolgen van dit gebrek aan planning zijn rampzalig. En de impact op de geloofwaardigheid van de Belgische autoriteiten is niet te onderschatten.
Wij hebben de staat aangemaand het asielrecht en het recht op opvang te eerbiedigen. Het mocht niet baten. Deze grondrechten worden nog steeds niet geëerbiedigd en de situatie zal nog verslechteren met het aanstormende koude weer. Nogmaals, we hebben geen andere keuze dan onze toevlucht te nemen tot de rechtspraak.
Kroniek van een voorspelde crisis, verhaal zonder einde, eeuwige terugkeer... Het is hoog tijd om aan een ander scenario en model te werken.

Ondertekend door:

• Coordination et Initiatives pour les Réfugiés et les Étrangers (CIRÉ)
• Vluchtelingenwerk Vlaanderen
• Samenlevingsopbouw
• NANSEN vzw
• Avocats.be - Ordre des Barreaux francophones et germanophones (OBFG)
• Artsen zonder grenzen (AZG) België
• Dokters van de Wereld
• La Ligue des Droits humains (LDH)
• Association pour le droit des étrangers (ADDE)
• la Plateforme citoyenne BelRefugees Burgerplatform