Geef het signaal dat de overheid zich aan haar eigen spelregels voor asiel en migratie wil houden
'Een beleid dat de wet respecteert en mensen hun rechten gunt, dàt moet de lat zijn waar we niet onder duiken', schrijft Charlotte Vandycke van Vluchtelingenwerk Vlaanderen bij de aanstelling Sammy Mahdi (CD&V) tot staatssecretaris voor Asiel en Migratie in de regering-De Croo.
Geachte heer Mahdi,
Beste Sammy,
Wij willen u feliciteren met uw functie in de nieuwe federale regering. De ambitie van de frisse ploeg is duidelijk: op een andere manier aan politiek doen. Meer respect voor elkaar en voor andere meningen, meer pragmatisme, minder polarisatie. Om de kersverse premier te citeren: 'Hardheid heeft nog nooit iemand vooruit geholpen'.
Bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen slaken we alvast een voorzichtige zucht van opluchting. Asiel en migratie zijn namelijk de speelvelden bij uitstek waar het debat volledig gepolariseerd is, waar nuance schier onmogelijk is. Het is een fenomeen dat niemand vooruit helpt: niet de voorstanders, niet de tegenstanders, en vooral niet de mensen op de vlucht zelf.
Migratie leeft bij de bevolking. Het was bij de laatste verkiezingen van 2019 opnieuw het belangrijkste thema. Maar de debatten worden gedomineerd door onrealistische, ongenuanceerde en onuitvoerbare voorstellen, zoals een complete migratiestop. Wanneer men een maatschappelijke uitdaging zoals migratie problematiseert zonder werkbare oplossingen op tafel te leggen, verliezen mensen hun geloof in beleidspartijen en wordt het stemgedrag steeds radicaler. Dat toonde politicoloog Stefaan Walgraeve aan in zijn postelectoraal onderzoek. En dat bleek uit de verkiezingsuitslag.
Geef het signaal dat de overheid zich aan haar eigen spelregels voor asiel en migratie wil houden.
Het goede nieuws is dat u als staatssecretaris ideaal geplaatst bent om dit tij te keren. Uit recent onderzoek blijkt dat voor de creatie van een draagvlak voor een gastvrije samenleving, de framing die politici hanteren belangrijker is dan de feitelijke migratiecijfers. Weg dus met valse dilemma's als "we moeten kiezen tussen een beter pensioen of het leven van een vluchteling redden". Het is niet of of, maar en en. Laat ons in deze complexe maatschappelijke realiteit opnieuw ruimte maken voor nuance en menselijkheid.
De overgrote meerderheid van de wereldwijd 70 miljoen mensen op de vlucht wordt vandaag opgevangen in hun eigen regio, slechts 11 procent in Europa. Opvang in eigen regio, vaak in precaire kampen, is vandaag reeds de standaard. Daarom pleiten wij, samen met heel wat landen van herkomst, al jaren voor meer veilige en legale routes.
Van alle eerste asielaanvragen in 2019 in de Europese Economische Ruimte werd 3,4 procent in België ingediend. Voor die zeer beheersbare groep mensen waren de resultaten van uw voorgangers Staatssecretarissen Asiel en Migratie de voorbije regeringsperiodes pover.
We zien vandaag chronisch aanhoudende en opeenstapelende verblijfsprocedures, een te sterk afgeslankt opvangnetwerk dat sinds lange tijd in staat van crisis verkeert, een groeiend aantal mensen in irregulier verblijf en een opeenstapeling van juridische veroordelingen van de Belgische staat.
De inzet op repressie en dure gesloten centra heeft de afgelopen jaren niet geleid tot meer terugkeer. Het aantal mensen dat zich inschreef voor een vrijwillige terugkeer daalde zelfs. Tijdens de coronacrisis werden asielzoekers met recht op opvang systematisch de straat opgestuurd. Na honderden individuele veroordelingen werd de Belgische Staat ook door de Rechtbank van eerste aanleg structureel verplicht mensen die asiel aanvragen onmiddellijk opvang te bieden van zodra ze zich online aanmelden. Het afgelopen decennium werd België al tien keer veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in dossiers die werden ingediend door mensen in gesloten centra.
Een overheid die zo vaak en systematisch veroordeeld wordt omdat ze haar eigen wetten niet naleeft, kampt duidelijk met een structureel probleem. Een beleid dat de wet respecteert en mensen hun rechten gunt, dàt moet de lat zijn waar we niet onder duiken.
De coronacrisis toont ons de succesfactor voor een geslaagd en gedragen beleid: er is draagvlak nodig bij álle betrokkenen. Bij asiel en migratie werkt het net zo. Het is dus fundamenteel om te bouwen aan vertrouwen bij mensen op de vlucht. Geef het signaal dat de overheid zich aan haar eigen spelregels wil houden en iedereen, zonder omwegen, de opvang geeft waar ze recht op hebben. Veeg de beweegredenen van mensen op de vlucht niet onder de mat. Zoek naar een duurzaam toekomstperspectief. Begeleiding is daarbij de sleutel. Ondersteun hun kansen op slagen, hier of elders.
Het gaat om immers mensen, niet om dossiers of cijfers. Het regeerakkoord biedt heel wat handvaten voor zo'n beleid op mensenmaat. Opvang die terug kleinschaliger en samen met lokale partners georganiseerd wordt. De belofte van snelle maar kwalitatieve procedures met ruimte voor bemiddeling. Bescherming voor slachtoffers van mensenhandel en staatlozen en een investering in pilootprojecten die focussen op toekomstoriëntatie.
De tijd is kort en er wacht u een stevige opdracht. Maar u bent niet alleen. Meer mensen dan ooit willen een oplossing voor de uitzichtloze situatie van mensen op de vlucht. Het draagvlak is er. Burgemeesters, steden en gemeenten zijn paraat. Organisaties op het terrein staan klaar om hun expertise te delen en uw beleid mee gestalte te geven. Ga ermee aan de slag. U bent aan zet.
Met vriendelijke groeten,
Charlotte Vandycke
