‘Elk kind heeft het recht om zijn ouders te kennen, iedereen heeft het recht zich te omringen met de mensen die men liefheeft.’ Directeur Tine Claus van Vluchtelingenwerk Vlaanderen schrijft naar aanleiding van Wereldvluchtelingendag een open brief waarin ze haar bezorgdheid uit over de procedure voor gezinshereniging die ‘bezaaid is met obstakels’.    

Gezellige dekentjes op het gras, heerlijke gerechten uit alle uithoeken van de wereld, kinderen die zich laten omtoveren tot leeuw of fee bij de grime-artiest, ouders die een oogje in het zeil houden en intussen een fijne babbel slaan, en dat alles vergezeld van een vleugje goede muziek… Tijdens een reuzepicknick ter ere van Wereldvluchtelingendag kon men zondag aan het Houtdok in Gent komen proeven van lekker eten, warme ontmoetingen en veel gezelligheid. Een prachtige dag voor gezinnen om samen te genieten van een zorgeloze zondag. Want zeg nu zelf: geen zondag beter gespendeerd dan rond de familietafel met een smakelijke maaltijd in het gezelschap van geliefden.

"Iedereen verdient het om zijn familie te kunnen zien"

Op zo’n dagen is het eens zo pijnlijk te beseffen dat die familiemomenten niet voor iedereen een evidentie zijn. Mensen die in België internationale bescherming krijgen, moeten hun gezin vaak jaren missen. De Afghaanse Amina en haar twee kinderen bijvoorbeeld werden drie jaar geleden in België erkend als vluchteling. Pas na ruim 2,5 jaar lukte het om ook haar man naar België te brengen. K.T. liet zijn vrouw en kinderen bij zijn vlucht uit Eritrea om veiligheidsredenen achter. Ruim vijf jaar later is hij erkend vluchteling in België, maar nog steeds alleen; zijn jongste zoon heeft hij nog nooit gezien.

Gezinnen die op de vlucht slaan voor oorlog of vervolging in hun land van herkomst, worden vaak gedwongen de wegen te scheiden: een acuut gevaar dwingt een van de ouders of een kind om alleen te vertrekken, de oversteek van een bergpas is te zwaar voor de kinderen, een boottocht te gevaarlijk, de reis voor alle gezinsleden samen te duur… Hoewel ze zich maar al te goed bewust zijn van de risico’s onderweg, beschouwen velen het afscheid als tijdelijk: ze hopen op een snel weerzien in veiligere omstandigheden. Maar de meesten komen bedrogen uit: een weerzien, als dat er al komt, laat meestal jaren op zich wachten. Een weerzien, als dat er al komt, laat meestal jaren op zich wachten.

Gevolg zijn individuele drama’s van kinderen die zonder hun ouders opgroeien; jongeren die taalles, studies en hobby’s – noodzakelijk voor hun integratie – moeten opgeven om bij te verdienen en zo hereniging met hun gezin financieel mogelijk te maken; gezinnen die pas na zoveel jaar herenigd worden dat hun onderlinge relaties totaal ontwricht zijn.

"Een weerzien, als dat er al komt, laat meestal jaren op zich wachten"

Het probleem: de procedure voor gezinshereniging, die bezaaid is met obstakels. Voor de meesten moeilijk, voor sommigen onmogelijk te overwinnen. Om de aanvraag te kunnen indienen bij de Belgische ambassade moeten gezinsleden in het herkomstland soms hun leven wagen. Er worden documenten verwacht die in sommige landen niet bestaan, laat staan dat ze enigszins vlot verkrijgbaar zijn.

De financiële drempel is voor velen veel te hoog en ook andere voorwaarden en termijnen zijn streng, zo niet onhaalbaar. Als klap op de vuurpijl komen sommige gezinsleden gewoonweg niet in aanmerking voor hereniging: broertjes en zusjes van minderjarige vluchtelingen die alleen naar België kwamen, neefjes of nichtjes die na overlijden van hun eigen ouders in het gezin van een oom of tante werden opgenomen maar geen biologische kinderen zijn, koppels van hetzelfde geslacht met een langdurige stabiele relatie maar die in het land van herkomst niet konden huwen (en soms net omwille van hun geaardheid moesten vluchten),…

De procedure is zodanig ontoegankelijk en complex dat vele erkende vluchtelingen er in het beste geval pas na jaren, en soms nooit, in slagen om hun gezin terug samen te brengen. Ook het Federaal Migratiecentrum Myria roept op om de procedure te vereenvoudigen en de broodnodige begeleiding systematisch te organiseren. Onderzoeker Pascal Debruyne noemt het recht op gezinshereniging voor vluchtelingen een Potemkindorp: niet meer dan een schijnconstructie.

"Laten we ervoor kiezen om nieuwkomers te helpen hun familie terug te zien, in plaats van hun integratiepad te bemoeilijken"

De deficiënte regelgeving leidt niet alleen tot individuele drama’s maar ook tot overbelast en ontmoedigd personeel van ondersteuningsdiensten die kreunen onder de werklast van de complexe procedure. Niet alleen de individuele, maar ook de maatschappelijke kost is enorm: arbeidskosten van hulpverleners, voogden en advocaten die uren, soms dagen spenderen aan de administratieve mallemolen die bij een aanvraag komt kijken; kosten voor psychische zorgen voor vluchtelingen die lijden onder een enorme mentale last zolang ze niet met hun gezin herenigd zijn; advocaten- en gerechtskosten verbonden aan beroepsprocedures bij negatieve beslissingen wegens complexe regelgeving, …

We begrijpen dan ook niet dat de regeringspartijen streven naar een nog verdere ‘verstrenging’ en ‘aangescherpte controle’ op gezinshereniging met vluchtelingen. Wanneer we erkennen dat iemand nood heeft aan onze bescherming, dan moeten we die persoon ook toelaten in België een leven uit te bouwen dat diens fundamentele rechten – waaronder het recht op een gezinsleven – respecteert.

De maatschappij heeft echt geen baat bij het bemoeilijken van gezinshereniging, integendeel. Laten we ervoor kiezen om nieuwkomers te helpen hun familie terug te zien, in plaats van hun integratiepad te bemoeilijken. Iedereen verdient tijdens zo’n uitdagende levensfase de nabijheid en warmte van familie. De uitbouw van een duidelijk, transparant regelgevend kader, goede informatieverstrekking en ondersteuning van vluchtelingengezinnen, is daarom de investering waard. Want de praktijk toont het ruimschoots aan: het huidige systeem kent alleen maar verliezers.

Lijst ondertekenaars

• Adrienne Axler (CEO Sodexo)
• Beweging.net
• Çavaria
• Genks comité Vluchtelingen
• Hand in Hand tegen racisme vzw
• House of Compassion, alias Begijnhofkerk (Karen Naessens en Daniel Alliet)
• Liga voor Mensenrechten
• Limburgs Platform voor mensen op de Vlucht
• Medimmigrant vzw
• Op de Spiegel vzw (Bart Corneillie)
• ORBIT vzw
• Pax Christi Vlaanderen
• SIAL (Steunpunt Integratie Asielzoekers Lubbeek)
• Steunpunt Asiel en Migratie vzw
• VLOS
• Vluchtelingenwerk Vlaanderen
• Werkgroep Merchtem multicultureel

Verschenen in Knack op maandag 20 juni 2022