Deze week bleef de situatie op Klein Kasteeltje onveranderd. Ongeveer dertig mannen kregen elke dag toegang tot Klein Kasteeltje, maar alle anderen werden weggestuurd zonder enige andere informatie dan dat ze de volgende dag moesten terugkeren. Dit betekende dat tussen de honderd en tweehonderd mannen buiten zaten en nergens de nacht konden doorbrengen. Wat nog frustrerender is, is dat van het kleine aantal mannen dat er wel in slaagde binnen te komen, de meerderheid weer buiten op straat werd gezet en te horen kreeg dat ze een e-mail moesten sturen om op de beruchte wachtlijst te komen!

Dat er steeds mensen op straat worden achtergelaten, schept een uiterst gespannen klimaat. Het is vooral moeilijk wanneer mensen de andere behandeling van Oekraïense vluchtelingen ter sprake brengen. Een verklaring hebben we natuurlijk niet. Nog zorgwekkender is de herinvoering van de triage van minderjarigen.  Ik begrijp dat er veel mannen zich bij de minderjarigen proberen aan te sluiten om binnen te komen, maar dat verandert niet dat het beoordelen van minderjarigen op basis van hun uiterlijk oneerlijk is en kwetsbare jongeren in gevaar brengt. Deze week alleen al ontmoetten wij verschillende minderjarigen in het bezit van documenten waarop stond dat zij 16 of 17 jaar oud waren. Als je naar deze jongens kijkt, is het onmogelijk om op het eerste gezicht te zien of ze 16 of 20 zijn. Daarom is het zo belangrijk om iedereen die beweert minderjarig te zijn, binnen te laten en hun individuele geval te onderzoeken.

Naar schatting kwamen de afgelopen jaren tienduizenden niet-begeleide minderjarigen de Europese Unie binnen. Zij stuiten vaak op juridische obstakels omdat zij hun leeftijd niet kunnen bewijzen. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn: ze kunnen afkomstig zijn uit een land waar geboorte niet altijd wordt geregistreerd, zij kunnen hun documenten kwijtraken, of de asieldiensten kunnen de geldigheid van hun document in twijfel trekken.

Het is belangrijk ervan uit te gaan dat iedereen die beweert minderjarig te zijn, zo ook te behandelen, totdat er concreet bewijs is dat op het tegendeel wijst. Zoniet worden minderjarigen gedwongen om wekenlang in Brussel op straat te leven zonder toegang tot sociale bijstand, medische verzorging of voldoende voedsel en kleding. De kans is ook groter dat zij zich tot andere mensen wenden voor advies, in plaats van een van de voogden te raadplegen.

"Naar schatting kwamen de afgelopen jaren tienduizenden niet-begeleide minderjarigen de Europese Unie binnen"

Als niet-begeleide minderjarigen extra bescherming wordt ontzegd, kan dat desastreuze gevolgen hebben voor hun lichamelijk en geestelijk welzijn. In de EU draagde de slechte coördinatie tussen asieldiensten bij tot een toename van de kinderhandel. Niet-begeleide minderjarigen komen om verschillende redenen in de mensenhandel terecht, maar uit onderzoek bleek dat kinderen die centra verlaten kwetsbaarder zijn voor mensenhandel.

Het risico neemt toe als hun het recht op opvang wordt ontzegd en zij geen veilig onderkomen hebben om te slapen. Volgens Missing Children Europe verdween een op de vijf niet-begeleide minderjarigen in 2015, minder dan een dag na hun aankomst in het asielcentrum. Slechts 27,1% van deze minderjarigen werd gevonden. Dat is een aanzienlijk lager percentage dan het gemiddelde percentage nationale kinderen in de meeste EU-lidstaten. Als de gegevens van minderjarigen in België nooit zijn geregistreerd, is de kans dat ze als vermist worden opgegeven en later teruggevonden, vermoedelijk nog kleiner.

Wie geen toegang krijgt tot het opvangsysteem, heeft doorgaans niet veel opties. Indien je geen familie of vrienden hebt, zijn het zoeken naar werk of het voortzetten van je reis naar een ander land de twee beste opties. Zwartwerk maakt minderjarigen kwetsbaar voor arbeidsuitbuiting en verhoogt de kans op mensenhandel. Ook als zij ervoor kiezen een mensensmokkelaar in te schakelen om hun reis voort te zetten naar een ander land, kunnen zij het slachtoffer worden van mensenhandel. Wanneer je niet genoeg geld hebt om de mensensmokkelaar te betalen, kan deze een deal sluiten waarbij je 'in natura' moet betalen - door dwangarbeid of seksuele uitbuiting. Dit is vaak afhankelijk van de lokale bevolking, die de diensten koopt die de minderjarige slachtoffers van mensenhandel aanbieden. Migratieambtenaren moeten we beter voorlichten omdat zij vervalste documenten vaak niet herkennen en gevallen van niet-begeleide minderjarigen niet adequaat opvolgen.

"Zwartwerk maakt minderjarigen kwetsbaar voor arbeidsuitbuiting en zelfs voor mensenhandel"

Hoewel de triage van minderjarigen momenteel onze grootste zorg is, laat de Belgische procedure voor het bepalen van de leeftijd van minderjarigen ook veel te wensen over. Idealiter zou de staat de leeftijd moeten accepteren die op de documenten van een minderjarige staat, maar in België is dit zelden het geval. Ze onderwerpen minderjarigen vaak onnodig aan medische onderzoeken. Artikel 25, lid 5, van de herschikte EU-richtlijn asielprocedures laat staten toe medische onderzoeken te gebruiken om de leeftijd van asielzoekers vast te stellen, maar artikel 21, lid 5, van het herschikkingsvoorstel voor de richtlijn asielprocedures geeft aan dat staten moeten kiezen voor de minst invasieve methode. Dit betekent dat België andere technieken in overweging moet nemen, zoals een beoordeling door opgeleide psychologen en maatschappelijk werkers. 

Niet alle medische ingrepen in de gezondheidszorg zijn aanvaardbaar of ethisch verantwoord wanneer zij voor forensische doeleinden worden gebruikt. Wanneer een leeftijdsbepaling indringend is en een potentieel gezondheidsrisico inhoudt, moet men rekening houden met het evenredigheidsbeginsel en met het beginsel van het belang van het kind. 

De methode die in België de voorkeur geniet, is een röntgenfoto van de polsen van de minderjarige om de botontwikkeling te bepalen.

Bij een radiologische leeftijdsbepaling vergelijken ze de ontwikkelingskenmerken van een persoon van onbekende leeftijd met die van een referentiegroep. Nieuwe gegevens wijzen erop dat verschillen in voeding, gezondheidszorg en levensstijl over de hele wereld betekenen dat verschillende bevolkingsgroepen zich met verschillende snelheden ontwikkelen.

Radiologische leeftijdsbepalingen zijn alleen accuraat wanneer de ontwikkelingskenmerken van het individu wordt vergeleken met de gemiddelde ontwikkelingskenmerken van een referentiegroep uit de eigen bevolking. Het feit dat veel asielzoekers afkomstig zijn uit landen die geen goed functionerende administratie hebben, maakt dit vrijwel onmogelijk.

In een studie in een Pakistaans ziekenhuis onderzocht men de polsen van 889 kinderen en concludeerde dat de Greulich-Pyle atlas de leeftijd van Pakistaanse kinderen niet accuraat kon beoordelen. Deze standaard referentietekst gebruikt men in de EU. In 2014 ondersteunde een tweede studie van Mansourvar deze conclusie en beweerde dat de Greulich-Pyle atlas de leeftijd van Aziatische of Afro-Amerikaanse populaties niet adequaat kon beoordelen. Een aanvullende studie van Olze bevestigde dat de ontwikkelingskenmerken van Mongoloïden, Kaukasiërs en Afrikanen allemaal verschillend waren. Aanvullend onderzoek toonde ook aan dat posttraumatische stressstoornis kan leiden tot vroegtijdige psychologische veroudering, terwijl mishandeling en misbruik kunnen leiden tot het vervroegd intreden van de puberteit. Dit betekent dat minderjarigen uit een conflictgebied waarschijnlijk vroegtijdig verouderen. Dit zijn precies de kinderen die het meest internationale bescherming in België zoeken.

Het VN-Comité inzake de Rechten van het Kind merkte in de zaak R.K. tegen Spanje op dat er aanwijzingen zijn dat "röntgenfoto's niet nauwkeurig genoeg zijn en een grote foutmarge hebben. Daarom zijn ze niet geschikt om als enige methode te worden gebruikt voor het vaststellen van de chronologische leeftijd van een jongere die beweert minderjarig te zijn". Als de VN deze methode niet steunt, moeten we ons echt afvragen waarom België en andere EU-lidstaten deze methode nog steeds steunen.

Ik hoop wanneer de situatie aan Klein Kasteeltje verbetert, er een eind komt aan deze triage. Hopelijk is deze verandering volgende week al merkbaar, maar ik ben niet zo hoopvol dat er snel een einde komt.

Bronnen

• The story of Europe’s 210,000 unaccompanied minors seeking asylum – EURACTIV.com
• Unaccompanied minors at risk: preventing child trafficking | EUCPN
• age assessment (europa.eu)
• AgeAssessmentChildrenMigration.indd (coe.int)
• Detriment of the Doubt: Age Assessment of Unaccompanied Asylum-Seeking Children (ecre.org)