We formuleerden al onze aanbevelingen voor dit belangrijke codificatiewerk in een uitgebreide nota. In dit artikel lichten we de essentiële punten uit.

Nood aan bescherming

De basis van alles is voor Vluchtelingenwerk de aandacht voor de beschermingsnood van mensen op de vlucht. Daarom vragen wij dat België op grond van het internationaal humanitair recht, de Europese rechtsregels en de Belgische nationale rechtsorde haar verantwoordelijkheid opneemt om bescherming te bieden aan mensen die hun land zijn ontvlucht. De overheid mag zich daarbij niet beperken tot het louter behoeden van mensen voor onmiddellijk levensgevaar, maar moet als gelijkwaardige partner mensen de kans geven om een waardig leven met een duurzaam toekomstperspectief uit te bouwen.  

De huidige systemen staan hier evenwel mijlenver vanaf. Daarom pleiten we voor een grondige hertekening van de verblijfsprocedures voor mensen op de vlucht. De herziening van de Vreemdelingenwet en samenstelling van een Migratiewetboek is de uitgelezen kans om werk te maken van een systeem dat nood aan bescherming van mensen centraal stelt en tegemoet komt aan tal van knelpunten waartoe het huidige systeem aanleiding geeft.

We vragen drie structurele aanpassingen in de Vreemdelingenwet met betrekking tot mensen op de vlucht. Met name:

• Veilige en legale toegangswegen voor mensen met een beschermingsnood in derde landen;
• Een eengemaakte beschermingsprocedure in België;
• Een eengemaakte beroepsprocedure.

Eengemaakte beschermingsprocedure

Mensen zoeken niet alleen bescherming omdat ze vervolging vrezen of omdat de veiligheidssituatie in hun land van herkomst hen daartoe veplicht. Voor veel mensen die in België bescherming zoeken, ligt een andere reden aan de oorsprong. Ze zijn bijvoorbeeld staatloos of lijden aan een ernstige medische aandoening waar ze in hun thuisland  niet voor geholpen kunnen worden. Voor anderen is het dan weer onmogelijk om hun gezinsleven in een ander land dan België verder te zetten.

Het kluwen aan procedures waar deze mensen zich vandaag door moeten zien te wumen, is vandaag niet gericht op het zoeken naar een duurzame oplossing, maar duwen mensen net in precaire situaties, waardoor het soms jaren duurt voor ze de bescherming verwerven waar ze recht op hebben. Intussen worden zij steeds kwetsbaarder.

Een bijkomend probleem is de zéér ontransparante en weinig grondige manier waarop Dienst Vreemdelingenzaken vandaag bevelen om het grondgebied te verlaten, afgeeft. Deze bevelen kunnen onmiddellijk gebruikt worden om iemand gedwongen van het grondgebied te verwijderen en hebben dus een enorme impact op de toekomst van een migrant. Gek genoeg vermelden deze bevelen vandaag vaak zelfs niet expliciet naar welk land de persoon verwijderd moet worden en of alle beschermingsnoden onderzocht werden. Dit leidt tot ernstige wantoestanden.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen pleit in haar advies voor een grondige paradigmashift. In het kader van de nieuwe beschermingsprocedure die wij op tafel leggen, moet voortaan op een coherente, allesomvattende, multidisciplinaire en onafhankelijke manier de beschermingsnoden nagegaan worden, vooralleer een bevel om het grondgebied te verlaten kan worden afgegeven. Hiertoe hebben we een logische en trapsgewijze structuur uitgewerkt volgens dewelke de verschillende beschermingsgronden achtereenvolgens afgetoetst worden. Dit is de enige manier om aandacht voor de complexiteit van elk vluchtverhaal structureel te verzoenen met de nood aan efficiëntere procedures.

Om te verzekeren dat de beschermingsnood grondig onderzocht wordt, wordt iedereen bovendien vanaf het begin begeleid door een onafhankelijke coach. Via deze procedure wordt van in het begin structureel ingezet op een duurzaam toekomstperspectief. We plaatsen bescherming opnieuw centraal, waardoor vertrouwen gecreëerd wordt en mensen zich niet langer gedwongen zien om te verdwijnen in irregulier verblijf.

Hongerstakingen mensen zonder wettig verblijf

We publiceren dit advies ook in de context van de hongerstakingen van de mensen zonder papieren in Brussel, een situatie die helemaal uit de hand dreigt te lopen. Vluchtelingenwerk Vlaanderen is ontzettend bezorgd over het ontbreken van oplossingen voor deze honderden mensen die vandaag de wanhoop nabij zijn. Achter hen staan nog eens duizenden mensen zonder wettig verblijf die door de mazen van de Belgische migratieprocedures gevallen zijn.

In de eerste plaats roepen we Staatssecretaris Sammy Mahdi op om er alles aan te doen om te voorkomen dat er hongerstakers sterven. Zij voeren geen chantageslag maar zijn de slachtoffers van een structureel falend wettelijk kader. Ook vragen we de staatssecretaris om werk te maken van structurele oplossingen. Een eengemaakte beschermingsprocedure zoals hierboven toegelicht, met aandacht voor billijke toegang tot bescherming voor wie het nodig heeft, vormt een belangrijk deel van deze structurele oplossing.

Daarnaast moet ook gezorgd worden voor legale kanalen voor arbeidsmigratie die ook vanop het Belgische grondgebied toegankelijk zijn. De noden op de arbeidsmarkt zijn heel duidelijk, dat blijkt uit het gigantische aantal werknemer in irregulier verblijf die vandaag misbruikt worden op de zwarte markt, met alle veiligheidsrisico’s van dien.

Lees de volledige nota hier na.