Open brief aan minister Van Bossuyt: ‘Mensen zijn geen exportproduct'

Open brief aan minister Van Bossuyt

Geachte minister Van Bossuyt, 

Mensen zijn geen exportproduct. 

Met deze boodschap vragen we aandacht voor de zorgwekkende plannen van de Europese Commissie, om asielzoekers uit te wijzen naar landen buiten Europa. Zoals u weet wil de Commissie het mogelijk maken om asielzoekers terug te sturen naar landen waar ze geen enkele band mee hebben, louter omdat die landen als “veilig” worden bestempeld en er een overeenkomst mee bestaat. 

In de praktijk betekent dit dat België mensen kan weigeren en uitzetten zonder hun vrees voor vervolging zelfs maar te onderzoeken. Een gezin met kinderen kan zo linea recta worden teruggestuurd naar een land waar het nog nooit een voet heeft gezet. Niet omdat hun verzoek ongegrond is, maar omdat we het simpelweg niet meer zouden móeten onderzoeken. Het derde land – waar de betrokkenen vaak niemand kennen en geen bescherming of netwerk hebben – moet dan zogezegd instaan voor opvang, veiligheid en terugkeer. 

Dit voorstel heeft een pijnlijke gelijkenis met het Australische model, waarbij asielzoekers naar eilanden worden gedeporteerd, ver buiten het eigen grondgebied. Ook doet het denken aan de Britse Rwanda-deal, die niet alleen juridisch werd teruggefloten, maar ook moreel op fel verzet botste. Beide voorbeelden illustreren hoe onmenselijk en inefficiënt zulke modellen zijn. Ze kosten miljarden en leveren nauwelijks duurzame oplossingen op. Wat ze vooral veroorzaken: schrijnend menselijk leed.

Door zulke modellen als voorbeeld te nemen, dreigt de Europese Commissie een gevaarlijk pad uit te stippelen. Elk EU-land zou op eigen houtje verdragen kunnen sluiten met derde landen, zonder dat daar veel transparantie of controle over bestaat. Wat dat betekent? Dat bescherming willekeurig en uitbesteed wordt. Dat mensenrechten onderhandelbaar worden. En dat asiel een gunst dreigt te worden, geen recht. 

Minister, u reageerde eerder positief op dit Commissievoorstel. U noemde het “een debat waard”. Maar hoe valt dat te rijmen met het Belgische regeerakkoord? Daarin staat zwart op wit dat het recht op asiel fundamenteel is, en dat wie bescherming nodig heeft, daar ook aanspraak op moet kunnen maken. Een voorstel dat het recht op asiel in de praktijk volledig uitholt, lijkt ons dan ook niet verenigbaar met de beloftes die deze regering heeft gedaan.

Wij stellen u daarom, op Wereldvluchtelingendag, een duidelijke vraag: is deze regering bereid het recht op asiel prijs te geven omwille van politieke signalen of symbolen? Zijn we werkelijk bereid mensen, waaronder gezinnen, af te wijzen zonder hun verhaal te horen, louter omdat een andere staat ze van ons kan “overnemen”? Waar ligt de ondergrens? Was het strengste regeerakkoord niet streng genoeg? 

Voor Vluchtelingenwerk Vlaanderen is het zonneklaar: over mensenrechten onderhandel je niet. Wie bescherming zoekt, verdient een eerlijke behandeling, gebaseerd op de eigen situatie, en niet op basis van diplomatieke deals, waarbij mensenrechten volledig ondergeschikt zijn aan geopolitiek.

Wij roepen u op om positie te kiezen. Niet voor juridische spitsvondigheden of politieke symboliek die mensen herleidt tot onderhandelbare goederen, maar voor de kern van waar asiel om draait: menselijke waardigheid, rechtszekerheid en bescherming voor wie het nodig heeft. Mensen zijn geen exportproduct. Door hen te behandelen als koopwaar die men zomaar kan uitbesteden aan derde landen, dreigt Europa zijn fundamentele waarden te verloochenen. 

Met hoogachting, 
Vluchtelingenwerk Vlaanderen