Nieuwe Terugkeerrichtlijn bedreigt mensenrechten

Vluchtelingenwerk en 11.11.11 waarschuwen ervoor dat de EU in de praktijk uitzetkampen buiten de EU wil opzetten, waar mensen voor lange tijd vast zullen zitten, zonder enige oplossing. 

Hoewel de EU juridisch verantwoordelijk blijft voor de betrokken personen, geeft ze met de oprichting van ‘terugkeerhubs’ de fysieke controle uit handen. ​ Het Mensenrechtenagentschap van de EU (FRA) wees eerder al op de risico’s van dergelijke aanpak en uitte twijfels over de mogelijkheid om buiten de EU eerlijke procedures te garanderen. Vandaag al zien we een bijzonder problematische samenwerking met landen als Libië, waar vluchtelingen als slaven verkocht worden en Tunesië waar migranten de woestijn worden ingestuurd. Als het verleden ons iets leert, dan mogen we er van uitgaan dat de EU met deze plannen heel wat migranten gaat blootstellen aan onmenselijke behandeling. 

Het voorstel van ‘terugkeerhubs’ toont gelijkenissen met de omstreden terugkeerpraktijken die we sinds kort zien in de VS onder het beleid van de regering Trump, met name het gebruik van landen als Panama voor de opvang van uitgeprocedeerde migranten. In Panama zitten honderden mensen, waaronder veel gezinnen met kinderen, al weken opgesloten in kampen en hotels. Bij gebrek aan medewerking van landen van herkomst zitten ze vast zonder oplossing in het vooruitzicht. 

Schijnoplossingen 

Vluchtelingenwerk en 11.11.11 erkennen dat de terugkeercijfers vanuit de EU laag zijn, maar de oprichting van 'return hubs' is een schijnoplossing. De werkelijke uitdaging ligt bij de weigering van landen van herkomst om mee te werken aan terugkeer. Hiervoor bieden ‘return hubs’ geen enkele oplossing. 

Tenslotte zijn er grote vraagtekens bij de praktische haalbaarheid van de plannen. Recente pogingen om migranten te sturen naar derde landen zijn compleet mislukt. Zo sneuvelde het akkoord van het VK met Rwanda voor het Hooggerechtshof en blijft ook Italiaanse akkoord met Albanië steken in juridische onzekerheid. De implementatie van ‘terugkeer hubs’ zal enorme kosten met zich meebrengen, zowel op menselijk als op financieel en diplomatiek vlak terwijl de uitkomst hoogst onzeker is. 

Via haar samenwerking in migratie verzekerde Rwanda zich lang van terughoudendheid van verschillende westerse landen over haar aandeel in de oorlog in Oost-Congo, met vele doden en miljoenen ontheemden tot gevolg. Die middelen kunnen beter geïnvesteerd worden in het ontwikkelen van meer humane en duurzame oplossingen. 

Duurzame oplossingen 

De EU moet de samenwerking rond migratie en terugkeer anders aanpakken. Samenwerking rond vrijwillige en gedwongen terugkeer met landen buiten de EU is mogelijk, maar respect voor mensenrechten moet het uitgangspunt zijn. Dit kan door het creëren van aantrekkelijke pakketten voor vrijwillige terugkeer en het aanbieden van legale kanalen voor migratie waarmee we irregulier verblijf kunnen terugdringen. Voor mensen die reeds zeer lange tijd in Europa zijn en mensen die niet-repatrieerbaar zijn, moet gezocht worden naar pragmatische en humane oplossingen. Regularisatie mag daarbij geen taboe zijn.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen en 11.11.11 roepen de Belgische regering en de Belgische leden van het Europees Parlement op om de voorstellen van de Commissie stevig bij te sturen en schijnoplossingen zoals ‘terugkeer hubs’ van tafel te wijzen. Dit is geen beleid. Dit is detentie zonder proces. 

Het respecteren van mensenrechten, samenwerking op basis van gelijkwaardigheid en het versterken van legale en vrijwillige terugkeerkanalen zijn de enige duurzame oplossing.