Waarom Afghanen blijvend nood hebben aan bescherming

Vandaag verscheen in De Standaard een reactie van Dirk Van den Bulck van het CGVS op het opiniestuk waarin onze directeur samen met Wies De Graeve van Amnesty International Vlaanderen opriep om bescherming te bieden aan wie Afghanistan is ontvlucht. De kernboodschap van ons opiniestuk is, dat we het oneens zijn met de beslissing van het CGVS om niet langer subsidiaire bescherming toe te kennen aan mensen die Afghanistan ontvlucht zijn. Eerst en vooral willen we benadrukken dat we de expertise die binnen het CGVS aanwezig is zeer sterk respecteren. Daarom zijn we niet over één nacht ijs gegaan bij het formuleren van onze kritiek. Onze grondige analyse vind je hier terug. Een juridisch-technische discussie vertalen naar een groot publiek is niet makkelijk, maar in dossiers als dit wel ontzettend belangrijk. Daarom willen naar aanleiding van de reactie van het CGVS één en ander verduidelijken.

Een vluchtelingenstatuut wordt toegekend aan wie een persoonlijke vervolgingsvrees heeft op basis van ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of omdat hij/zij behoort tot een welbepaalde sociale groep (bvb. vrouwen, LGBTI+,…) Daarnaast moet het CGVS ook nagaan of iemand die niet in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, recht heeft op subsidiaire bescherming, wanneer deze een ernstig risico lijdt om bij terugkeer te worden blootgesteld aan onmenselijke of vernederende behandeling. Het meest gekende voorbeeld hierbij is de situatie waarbij iemand het slachtoffer dreigt te worden van willekeurig oorlogsgeweld. Daarnaast kan elke andere oorzaak in aanmerking komen, wanneer de verantwoordelijkheid hiervoor bij een actor ligt die staatsgezag uitoefent.

Dit is de kern van de discussie. Sinds de machtsovername door de Taliban, is de aard van het conflict in Afghanistan gewijzigd. Daarna zijn niet alleen de mensenrechten, maar ook de algemene humanitaire situatie er pijlsnel op achteruit gegaan. Het CGVS erkent in haar recente beslissingen min of meer het reële risico op onmenselijke behandeling, maar is van oordeel dat de oorzaak voor deze dreiging niet zomaar bij de Taliban gelegd mag worden. De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen heeft op 31 maart een arrest geveld, waarbij ze deze motivering in twijfel trekt, en het CGVS verplicht om haar huiswerk opnieuw te maken. Voor Afghaanse asielzoekers moet dit een bittere pil zijn. De reden voor de humanitaire crisis is namelijk terug te brengen tot het wegvallen van hulp uit het Westen, uit vrees dat de Taliban deze hulp zou misbruiken. In zijn reactie geeft het CGVS duidelijk aan dat het niet van plan is haar beleid te wijzigen naar aanleiding van het eerdere vernietigingsarrest van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Dit is opmerkelijk te noemen. Des te meer omdat de UNHCR en het EUAA beiden aangeven dat het nog te vroeg is om sluitende conclusies te trekken over de nood aan subsidiaire bescherming van Afghaanse onderdanen.

Verder legt dit dossier een structureel probleem bloot. Subsidiaire bescherming werd in het Europese asielrecht ingevoerd om te verhinderen dat mensen blootgesteld zouden worden aan schendingen van art. 3 EVRM, die niet gedekt worden door het Vluchtelingenverdrag. Het CGVS neigt de laatste jaren tot een engere interpretatie van haar opdracht. Zo krijgen bijvoorbeeld ouders van kinderen die erkend worden als vluchteling niet langer automatisch ook bescherming. De wet sluit een dreiging op medische grond uit. Op die manier leg het CGVS steeds vaker de bal in het kamp van de mensen die bescherming zoeken. Zo worden zij verplicht alternatieve procedures bij de Dienst Vreemdelingenzaken in te dienen. Deze procedures zijn complex, en bevatten doorgaans geen hoorrecht of recht op opvang. Het is een dynamiek die zorgt voor een groot aantal mensen zonder wettig verblijf, die niet terug kunnen naar het land van herkomst. Het is een dynamiek die Vluchtelingenwerk Vlaanderen opgelost wil zien via de invoering van een eengemaakte beschermingsprocedure.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Amnesty International Vlaanderen roepen alle betrokkenen op om een oplossing te zoeken voor de mensen uit Afghanistan, waarvan vaststaat dat ze bescherming nodig hebben. Laat hen niet verloren lopen in procedurele kafka. Daar is niemand bij gebaat.