De crisis duurt nog altijd voort, maar ik ben blij dat ons systeem van doorverwijzing naar advocaten positieve resultaten lijkt op te leveren - zij het langzaam. We ontmoeten deze week veel mensen die op straat overleefden en nergens heen konden. Maar we ontmoeten ook elke dag mensen die een beslissing van de Arbeidsrechtbank kregen, waardoor Fedasil verplicht werd hen onderdak te verschaffen.

Toch begrijp ik nog steeds niet helemaal hoe het kabinet tot zijn besluit kwam, om mensen die elders al bescherming aanvroegen automatisch als minder kwetsbaar te beschouwen. En dit zonder eerst een behoorlijke individuele beoordeling uit te voeren. Deze ochtend toen ik buiten bij Klein Kasteeltje inlichtingen gaf, ontmoette ik twee zusters. De ene was erg spraakzaam en stelde me een heleboel vragen, maar de andere was erg stil en stond in haar schaduw.

Eerst dacht ik dat de tweede dame de dochter en dat zij daarom niet echt deelnam aan het gesprek. Toen ik dichterbij kwam, realiseerde ik me dat de tweede dame ouder was dan ik verwachtte. Ze was midden tot eind twintig - te oud om de dochter te zijn. Toen de eerste dame mij vragen begon te stellen en haar verhaal vertelde, begreep ik al snel dat er een andere reden was voor de stille houding van de tweede vrouw.

De twee zusters zijn afkomstig uit Griekenland, waar zij de afgelopen jaren hebben gewacht op een beslissing over hun asielaanvraag. Gedurende deze tijd woonden zij in verschillende kampen. Onlangs werd hun aanvraag erkend. Dit had het moment moeten zijn waarop hun leven ten goede zou veranderen, maar die kans kregen zij nooit. De 'praatgrage' zuster vertelde me dat ze nog steeds in een kamp woonden. Ze beschreef hun kamp als een wetteloze stad waar je van alles kon overkomen en niemand je kwam helpen. Beide zusters probeerden werk te vinden, maar uiteindelijk werden zij gehinderd door taalbarrières.

"Vorige week werd de jongere zus aangevallen en verkracht in het kamp"

Vorige week werd de jongere zus aangevallen en verkracht in het kamp. Haar oudere zus vertelde hoe ze nog steeds littekens had over haar hele rug, benen en armen. Toen ik mijn hoofd naar het jongere zusje wendde en haar opnieuw bekeek, werd het me allemaal duidelijk. Haar blik was nog steeds op de grond gericht en ze zag er geschokt uit. Ze had nog altijd geen medische zorg of psychologische hulp gekregen.

Haar oudere zus legde uit hoe ze probeerde haar zus naar een dokter te brengen, maar ze kon geen afspraak krijgen. Ze trachtte haar ook naar het ziekenhuis te brengen, maar ze werd ontslagen voordat ze hulp van een tolk kon krijgen. Toen ze naar het politiebureau gingen, moesten ze proberen over te brengen wat er was gebeurd¹ in een taal die ze niet kenden. Zij bereikten niets en keerden uiteindelijk terug naar hun kamp zonder enige vorm van medische zorg of extra bescherming.

De twee zusters zijn Franstalig, daarom besloten ze naar België te komen. Ze willen bescherming  en willen naar een arts kunnen gaan, met de politie praten als er iets misgaat. Ik begrijp waarom zij zich na zo'n incident niet meer veilig voelen in Griekenland. Het feit dat ze allebei vrouw zijn, maakt hen kwetsbaarder voor seksuele intimidatie en seksueel geweld. Dat wil niet zeggen dat er geen mannen naar Klein Kasteeltje komen die dezelfde traumatische ervaringen hebben opgedaan.

In veel opzichten zijn mannelijke slachtoffers van seksueel geweld kwetsbaarder dan vrouwelijke slachtoffers, omdat zij minder gemakkelijk hulp krijgen. Veel asielzoekers zijn op de vlucht voor gewapende conflicten en uit onderzoek bleek dat in tijden van gewapend conflict de rolverdeling tussen mannen en vrouwen verscherpt wordt. Mannen, met name jonge jongens, krijgen te horen dat zij hun vrouwelijke familieleden moeten beschermen en als zodanig zien zij zichzelf pas als mogelijk slachtoffer als het te laat is.

Dan hebben ze het gevoel dat ze gefaald hebben in hun plicht anderen te beschermen. Ze vinden het moeilijk te aanvaarden wat er gebeurd is. Mannelijke slachtoffers van seksueel geweld ervaren vaak intense gevoelens van schaamte en schuld. Veel mannelijke migranten verwijten zichzelf dat ze niet in staat zijn hun eer te verdedigen of andere slachtoffers te beschermen². Verzwijging verhindert mannen en jongens ook toegang te krijgen tot adequate juridische, medische en psychologische diensten³. Tegelijkertijd beïnvloedt de man-vrouwdichotomie de manier waarop zowel medische als juridische medewerker naar mannelijke slachtoffers kijken.

"Mannelijke slachtoffers van seksueel geweld ervaren vaak intense gevoelens van schaamte en schuld"

Ik denk dat het onwaarschijnlijk is dat mannelijke slachtoffers erkend zullen worden tijdens het korte registratieproces bij de asieldiensten. Als mannen in het algemeen terughoudend zijn om over seksueel geweld te praten, zullen ze hun verhaal tijdens een kort registratieproces waarschijnlijk niet delen. Vooral als ze nog geen toegang hebben gehad tot een ondersteunend netwerk of medische medewerker.

Ze zullen dit soort informatie wellicht eerder delen met een gezondheidswerker, maar de mannen die al asiel aanvroegen in een andere EU-lidstaat, zoals Griekenland, krijgen niet de kans een medewerker van Fedasil te ontmoeten. In plaats daarvan worden zij weer op straat. Dit betekent dat zij het risico lopen op nog meer misbruik.

Ik ben blij dat de twee zussen niet worden getroffen door het besluit van de staatssecretaris. Toch vind ik het onbegrijpelijk dat niemand voorzieningen heeft om kwetsbare mannen te beschermen. Deze mannen hebben recht op een individuele beoordeling en ook op een veilige verblijfplaats. Het is verbijsterend dat België hen beide blijft ontzeggen, ondanks het feit dat het Arbeidshof Fedasil dagelijks veroordeelt!

1 Valerie Oosterveld, ‘Sexual Violence Directed Against Men and Boys in Armed Conflict or Mass Atrocity: Addressing a Gendered Harm in International Criminal Tribunals’ (2014) 10 JILIR : journal of international law & international relations.

2 Ibid.

3 Heleen Touquet and others, ‘From “It Rarely Happens” to ‘It’s Worse for Men: Dispelling Misconceptions about Sexual Violence against Men and Boys in Conflict and Displacement’ (2020) 2 Journal of Humanitarian Affairs.